Strona główna > Historia

Rodzina von Mauberg

Krótki rys historyczny

Na świecie jest niewiele osób noszących nazwisko Mauberg, a jego źródłosłów nie jest znany. Pewna analogia, nawiązująca do rodzinnego przekazu oraz nazwiska o podobnym brzmieniu, prowadzi do Zakonu Rycerskiego z Montfort. Jego wielkim mistrzem w latach 1240-1244 był Gerard von Malberg.

Najwcześniejsza internetowa wzmianka dotycząca osoby o tym nazwisku wymienia niejakiego John Perioche de Mauberg⁽¹⁾, będącego w 1447 r. generalnym wikariuszem zakonu franciszkanów reguły ultramontańskiej⁽²⁾ (francuskiej) w mieście Gouda w Holandii.

Rodzina von Mauberg figuruje w wykazie 2260 rodów szlachty niemieckiej⁽³⁾, których potomkowie wyemigrowali do carskiej Rosji. Krótka notka biograficzna dziadka autora strony, Wacława (syna Konstantego) von Mauberg (1868-1921) znajduje się w archiwum Instytutu Wschodniej Europy w Monachium⁽⁴⁾.

Osoby o tym nazwisku występują współcześnie w Internecie poza Polską, Ukrainą i Rosją, jedynie sporadycznie w Danii, Niemczech, Kanadzie, USA i Ameryce Południowej.

Jeśli chodzi o miejscowość, z której nazwisko to może brać swój początek, to może nią być Malberg w Nadrenii, lub Mahlberg w Badenii-Wirtembergii, posiadająca w swym herbie podobne elementy, co herb Maubergów. W Internecie wymieniana jest zaś francuska królewska (z roku 1783) a potem cesarska – napoleońska (w roku 1812) ludwisarnia z miejscowości Mauberg. O uczestnictwie w obronie miejscowości Mauberg w październiku 1793 r. wspomina także życiorys barona Cesarstwa Francuskiego, Louisa Josepha de Cazals, adiutanta w Armii Północnej i Armii Ardenów. Jednakże na żadnej ze współczesnych map Europy nie znalazłem miejscowości Mauberg. Nie wykluczone więc, że może chodzić o miejscowość Maubeuge położoną w departamencie Nord w północno-wschodniej Francji, która w transkrypcji anglosaskiej i niemieckiej przedstawiana może być jako Mauberg.

Rodzinny przekaz głosi, że nasza gałąź rodziny von Mauberg wywodzi się z Kurlandii, południowo-zachodniej części Inflant, w średniowieczu zamieszkałej przez bałtyckie plemię Kurów. Inflanty, po łacinie zwane Liwonią, kraina nad zatoką Ryską i Fińską, obejmowały tereny dzisiejszej Łotwy i Estonii. Zamieszkałe były przez plemiona bałtyckie i ugrofińskie, z których najliczniejszym było plemię Liwów, skąd wzięła się łacińska nazwa tego obszaru. Tereny te były od wieków przedmiotem ekspansji Duńczyków, Szwedów i Niemców. Ścierały się tam wpływy Wielkiego Księstwa Litewskiego oraz Rosji, a poprzez sojusz z Litwą, także i Polski.

Przodkowie nasi są być może potomkami kawalera zakonu rycerskiego Kawalerów Mieczowych. Zakon ten, do którego założenia według reguły templariuszy przyczynił się w roku 1202 kanonik bremeński, biskup Inflant Albert von Buxhövden, miał na celu nawracanie pogańskich ludów bałtyckich (czyli w praktyce podbój ich ziem). Kawalerowie Mieczowi, zwani również Rycerzami Chrystusowymi, od początku dążyli jednak do uniezależnienia się od biskupa i utworzenia własnego państwa. Usiłując im w tym przeszkodzić, biskup Buxhövden w roku 1207 poddał Inflanty królowi niemieckiemu Filipowi Szwabskiemu. Wywołało to bardziej intensywną świecką kolonizację tych terenów przez Niemców meklemburskich, gdyż do tej pory Inflanty traktowano raczej jako cel krucjat krzyżowych. Po klęsce jaką Kawalerowie Mieczowi ponieśli w 1236 roku pod Szawlami w bitwie z Litwinami, zakon ten połączył się z Krzyżakami, którzy dziesięć lat wcześniej zostali osadzeni w ziemi chełmińskiej przez Konrada I-go Mazowieckiego. Dało to początek tzw. zakonowi inflanckiemu, kurlandzkiej gałęzi zakonu krzyżackiego. W drugiej połowie XV-go wieku Kawalerowie Mieczowi odzyskali niezależność.

Ostatni wielki mistrz zakonu inflanckiego Gotard Kettler w 1561 r. rozwiązał zakon, przeszedł na luteranizm i poddał Kurlandię wraz z sąsiednią Semigalią królowi polskiemu Zygmuntowi Augustowi II, stając się lennikiem Polski i pierwszym księciem kurlandzkim. Po wygaśnięciu dynastii Kettlerów księstwo kurlandzkie miało być włączone do Rzeczypospolitej. Od 1711 roku Kurlandia zaczęła jednak przechodzić pod dominację Rosji. Na skutek jej nacisków polski Sejm musiał się zgodzić, aby nadal pozostawała księstwem lennym pod rządami rodu Bironów z których pierwszy, Ernst Johan Biron, faworyt cesarzowej rosyjskiej Anny Iwanowny żony Iwana V-go, został tam osadzony w 1737 roku przez Augusta III.

Można mniemać, że po sekularyzacji zakonu w 1561 r. pierwszy świecki rycerz von Mauberg pozostał w Kurlandii, otrzymał nadanie ziemi i założył rodzinę. Maubergowie stali się w ten sposób w pewnym sensie obywatelami polskimi. W tym też przypuszczalnie czasie przeszli na religię ewangelicką. Stosunkowo niewiele wcześniej, bo 31-go października 1517 roku, Marcin Luter przybił do drzwi katedry w Wittenberdze listę swych słynnych 95 tez. Dały one początek reformacji, ruchowi będącemu protestem przeciwko handlowi odpustami, zbytniemu rozpasaniu kleru i zeświecczeniu katolicyzmu. Maubergowie mogli stać się wyznawcami religii ewangelickiej, znanej z surowych zasad moralnych, albo jako wynik reakcji sumienia na niechrześcijańskie postępowanie krzyżowców, albo idąc za przykładem ostatniego wielkiego mistrza zakonu, albo na skutek ożenków z kolonistkami kurlandzkimi tego wyznania. Dalsze pokolenia Maubergów kontynuowały z pewnością rycerskie tradycje swego przodka kawalera mieczowego, oddając się karierze wojskowej na dworach Kettlerów i Bironów, potem w armiach różnych władców europejskich, a w końcu w Wojsku Królestwa Polskiego. Po III rozbiorze Polski stali się poddanymi rosyjskimi.

Inflanty, Kurlandia i Semigalia

Najstarszy pisemny przekaz rodzinny dotyczy Jana von Mauberg urodzonego ok. roku 1700, podpułkownika wojska Franciszka I-go Lotaryńskiego, Króla Austrii i Cesarza Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego. Jan żonaty był z Anną Porzycką. Jego syn Józef, urodzony około 1730 roku, był majorem w armii Cesarza Austriackiego Józefa II Habsburga. Ożenił się z Marianną de Riedérie. O synu Józefa – Andrzeju, żyjącym w latach ok. 1760 – 1836 zachowało się więcej przekazów. Andrzej studiował nauki medyczne w Wiedniu oraz prawdopodobnie w Getyndze, służył w Wojsku Polskim, potem osiedlił się w Berdyczowie na Wołyniu. Był doktorem medycyny i chirurgii, w Rosji cara Aleksandra I-go miał stopień lekarza sztabowego i pracował między innymi jako ordynator szpitali wojskowych w Warszawie, Czernihowie, Dyneburgu i Kijowie. Na wniosek dowódcy armii rosyjskiej marszałka Barclay de Tolly ⁽⁵⁾ został przez cara mianowany Asesorem Kolegialnym. Był dwukrotnie żonaty. I voto z Barbarą Petcoldt, z którą miał dwóch synów Józefa i Konstantego urodzonych przed rokiem 1804. Mimo poszukiwań, nie udało się dotąd znaleźć żadnych śladów po Józefie i Konstantym. Żonaty II voto z Heleną Esterhazy, z którą miał jedno dziecko – syna Aleksandra (1812 – 1847). Aleksander von Mauberg, Radca Tytularny, był właścicielem majątku Komarowka w powiecie Borzna w guberni Czernihowskiej. Aleksander ożenił się z Luizą Cygra, miał trzy córki i dwóch synów – starszego Konstantego i młodszego Włodzimierza. Linia wywodząca się od Konstantego spolszczyła się dzięki ożenkom z Polkami. Włodzimierz dał prawdopodobnie początek linii ukraińskiej, o której mam niewiele ścisłych wiadomości.

Konstanty von Mauberg syn Aleksandra, żyjący w latach 1840 – 1896, podpułkownik straży granicznej, jako młody porucznik stacjonował ze swym oddziałem w Polsce przy granicy z Prusami, w ówczesnej guberni Warszawskiej. To tam poznał swą przyszłą żonę Pelagię, obywatelską córkę rodziny Staszewskich herbu Ostoja z majątku w Łyszkowicach w ziemi łowickiej i stał się pierwszym Maubergiem żonatym z Polką. To zapewne za namową rodziny żony Konstanty nabył w 1882 roku dwa majątki z rozparcelowanych dóbr kościelnych o nazwie Święty Duch i Święta Anna, leżące w okolicy Łyszkowic w powiecie Brzeziny w ówczesnej Guberni Piotrkowskiej. W ten sposób stał się polskim obywatelem ziemskim.

Konstanty Mauberg ppłk straży granicznej	Pelagia Eugenia Mauberg z domu Staszewska

Konstanty Mauberg miał czworo dzieci: trzech synów – Wacława-Ernesta, Eugeniusza i Aleksandra oraz córkę Marię-Olgę.

Eugeniusz zmarł w wieku około 20 lat – przeziębił się na balu w swej szkole wojskowej w Kijowie i dostał zapalenia płuc, czyli „galopujących suchot”, jak to wówczas się nazywało. Gdyby antybiotyki były wtedy już odkryte, Eugeniusz nie straciłby swego młodego życia, a ród Maubergów byłby zapewne liczniej reprezentowany.

Eugeniusz Mauberg. Włocławek, ok. 1890 r.

O Aleksandrze nie ma żadnych danych. Podobno był to bon vivant.

Maria-Olga Mauberg była osobą operatywną i z temperamentem. Miała trzech mężów i dożyła sędziwego wieku. W latach 20-tych XX-go stulecia, mając 40 lat, jako Maria Selunin prowadziła firmę, której biuro mieściło się przy ulicy Poznańskiej w Warszawie i jak wynika z zachowanej korespondencji, posiadała willę w Konstancinie, podwarszawskiej miejscowości letniskowej. Po śmierci swego drugiego męża, Michała Selunina z którym w latach rewolucji bolszewickiej mieszkała we Władykaukazie (w 1932 r. przemianowanym na Ordżonikidze), po raz trzeci wyszła za mąż w Polsce za Zygmunta Słomińskiego. Ostatnie lata swego życia spędziła w Michałowicach pod Warszawą, w rodzinnym domu Słomińskich. Zmarła mając 77 lat i została pochowana na Starych Powązkach w Warszawie. O dwóch pierwszych jej mężach nie ma żadnych informacji, poza ich nazwiskami. Trzecim mężem, za którego wyszła w Katowicach w 1927 roku był, jak zapisano w akcie ślubu, „dyrektor fabryki”, wdowiec Zygmunt Słomiński. Trzeci mąż Marii-Olgi pochodził z tej samej rodziny co jego bliski kuzyn-imiennik, społecznik inżynier Zygmunt Słomiński, 27-my prezydent miasta Warszawa w latach 1927-1934, w czasie okupacji hitlerowskiej aresztowany przez Niemców i więziony na Pawiaku, rozstrzelany przez nich w 1943 r. Imię Zygmunt było widocznie często nadawane w tej rodzinie. Maria Słomińska, już jako wdowa po Zygmuncie, dorabiała sobie pod koniec życia udzielając w Michałowicach okolicznym dzieciom lekcji języka rosyjskiego.

Maria Olga w wieku 15 lat. Kijów, 1900 r.	Po ślubie – jako Maria Brylik Symbirsk, 1907 r.	Maria Olga Słomińska Gliwice, 1957 r.
Maria Olga Mauberg, siostra Wacława Mauberg

Najstarszy syn Konstantego Mauberg, Wacław-Ernest, wzorem swego ojca też pojął Polkę za żonę. Pierwszym, który przyjął narodowość swej polskiej żony był Wacław, a pierwszym katolikiem jego syn Konstanty, ojciec autora strony.

Konstanty Mauberg z synem Wacławem-Ernestem

Włocławek, 1888 rok

Dziadek Wacław urodził się w 1868 roku w zaborze rosyjskim, w majątku swej matki w Łyszkowicach. Ukończył „Szkołę Realną” we Włocławku nad Wisłą. Pochodził z rodziny, której członkowie w przeważającej większości swą karierę wiązali z wojskiem. Państwa, ani wojska polskiego w owym czasie nie było. Polacy służyli wtedy w armiach państw zaborczych. Dalszą naukę pobierał więc w carskiej Kawaleryjskiej Szkole Junkrów w Twerze ^(6) nad Wołgą. Karierę wojskową rozpoczął w 13-tym Kargopolskim Pułku Dragonów. Przez jakiś czas jego pułk stacjonował w Polsce w ówczesnej Guberni Warszawskiej a jego oddział w Koninie, gdzie w majątku Kościelna Wieś pod Koninem mieszkała wówczas przy rodzicach młodziutka panna Maria-Irena Zaniewska. Ich ślub odbył się w Koninie w 1897 roku. Maria liczyła wówczas 18 lat, a jej oblubieniec miał ich 29. Na stałe dziadkowie zamieszkali w stolicy Gruzji Tyflisie, a w latach 1914-1918 w leżącym u podnóża Kaukazu mieście Grozny, stolicy dumnego narodu Czeczenów. Dziadek Wacław, dosłużywszy się w carskim wojsku stopnia pułkownika, został w kwietniu 1914 roku zwolniony ze służby ze względu na zły stan zdrowia. Po wyjściu z wojska, za zasługi wojskowe i sukcesy w pracy administracyjnej w powiatowym mieście Kutaisi – stolicy starodawnej Kolchidy, jako Naczelnik powiatu i Sędzia Pokoju, został powołany na stanowisko notariusza w miasteczku Agdasz w powiecie Arieszskim w ówczesnej guberni Elizawietpolskiej ^(7) w Kraju Azerskim. Stanowiło to lukratywne wyróżnienie dla wyższych oficerów kończących swą karierę wojskową.

Wacław-Ernest Mauberg. Kijów, ok. 1896 rok

Konstanty von Mauberg syn Wacława-Ernesta, zwyczajem przodków również był przygotowywany do zawodowej kariery wojskowej. Od najmłodszych lat oddany był do Tyfliskiego Korpusu Kadetów imienia wielkiego księcia Mikołaja Nikołajewicza w stolicy Gruzji Tyflisie, jednego z dwóch elitarnych Korpusów Kadetów istniejących w owym czasie w carskiej Rosji. Jednakże ani wojskowy dryl, ani kariera wojskowa zupełnie nie odpowiadały jego naturze.

Po ukończeniu Korpusu, na jesieni 1915 r. rozpoczął studia inżynieryjne we Władykaukazie w wojskowych zakładach naukowych o nazwie Mikołajewska Szkoła Inżynieryjna. Trzeci rok nauki przerwała rewolucja – został wcielony do wojska. Poza krótkim epizodem w walkach z bolszewikami w szeregach armii generała Wrangla, w wojsku już więcej nie służył. Jego oddział został w końcu przez bolszewików zupełnie rozbity. Przedostał się więc na Kaukaz do Groznego do domu rodziców. Tu dowiedział się, że pod koniec lipca 1920 r. bolszewicy aresztowali jego ojca. Stało się oczywiste, że prędzej czy później jego też spotka taki sam los jako młodego elewa Korpusu Kadetów i syna carskiego wyższego oficera. Uradzili wtedy z matką, że jedynym ratunkiem dla niego jest natychmiastowa ucieczka do Polski. Mieszkały tam Janina i Bronisława – dwie siostry jego matki. Ciotka Maria Selunin, siostra jego ojca, dotarła do Polski później. Była to jedyna bliska rodzina, którą miał na świecie (ze stryjem Aleksandrem widocznie nie utrzymywali stosunków, a wcześniejsze boczne linie Maubergów być może wygasły) i jedyni ludzie, u których mógł się wówczas bezpiecznie schronić. W Polsce także leżały kupione jeszcze przez dziadka Konstantego majątki Św. Duch i Św. Anna, które mogłyby stanowić dla niego jakieś ewentualne oparcie. Obawiając się donosu o zamiarze ucieczki, wsiadł do pociągu bez żadnego bagażu. Z żegnającą go matką odegrali na peronie dworca kolejowego w Groznym scenę pożegnania na kilka godzin – rozmawiali głośno o wyjeździe do znajomych na wsi po żywność. Działo się to w pierwszych dniach sierpnia 1920 roku.

Konstanty Mauberg student Mikołajewskiej Szkoły Inżynieryjnej we Władykaukazie

Nigdy już więcej nie zobaczył ani swego ojca, zmarłego na tyfus w czerwcu 1921 r. w bolszewickim obozie koncentracyjnym w Moskwie, ani rodzinnego domu w Groznym.

Długo przedzierał się samotnie przez niezmierzone połacie kraju ogarniętego wojną domową i rewolucyjnym chaosem, uciekając przed zdemoralizowanymi hordami pijanych, gwałcących i mordujących bez litości żołdaków, zarówno czerwonych, jak i białych. Równie niebezpieczna była rabująca i paląca wszystko dookoła cywilna zbydlęcona tłuszcza. Kluczył samotnie przez trzy miesiące daleką okrężną drogą omijając Ukrainę, gdzie w tym czasie na szeroką skalę rozlały się antybolszewickie bunty chłopskie, a CZEKA krwawo pacyfikowała Kozaków. Przez granice musiał przedostawać się nielegalnie. Do Warszawy dotarł w październiku. Szlak jego podróży miał ponad trzy tysiące kilometrów – wiódł z Groznego przez Tyflis, Batumi, Sewastopol, Konstantynopol, Konstancę, Gałacz, Czerniowce, Stanisławów, Lwów i Lublin do Warszawy.

Trasa ucieczki Konstantego Mauberg z Groznego do Warszawy. Sierpień - październik 1920 r.

Jak na samotnego młodego człowieka w wieku 22 lat był to wyczyn nie lada. Mrożące krew w żyłach szczegóły o jego przeżyciach z tego okresu, które niechętnie opowiadane przez niego zapamiętałem z dzieciństwa, mogłyby stanowić bogaty materiał do osobnej historii. W tym właśnie czasie, gdy przemierzał Krym w drodze do Sewastopola, organizowane tam przez CZEKA masakry „burżujów” osiągały swe apogeum. Niewyobrażalną grozę sytuacji, w których musiał się wielokrotnie znaleźć, w słabym tylko stopniu oddaje chłodny opis historyka⁽⁸⁾: Prospekt Nachimowski w Sewastopolu pełen był trupów cywilów oraz aresztowanych na ulicy i powieszonych na miejscu ukrywających się żołnierzy i oficerów rozbitej armii Wrangla, którzy nie zdążyli się wraz z głównymi siłami ewakuować do Turcji. Miasto było wymarłe, a ludność chowała się po piwnicach i strychach.

Kontynuując tradycję swego ojca i dziadka, ożenił się potem w Warszawie z Ireną Dąbrowską herbu Dąbrowa. Jestem ich jedynym dzieckiem.

--------------------------------------------

1) The Catholic Encyclopedia „New Adwent” Volume XV, Online Edition 1999, pod hasłem „Cornelius van Zierikzee” wymienia John’a Perioche de Mauberg (czyli: z miejscowości Mauberg) jako tego opata, który wyznaczył brata Corneliusa van Zierikzee na przełożonego grupy misjonarzy mających udać się do Szkocji na prośbę króla szkockiego James’a II.

2) Ultramonti (po włosku „zza gór”) – tak Włosi nazywali kardynałów francuskich w okresie, gdy Stolica Apostolska mieściła się w Avignonie.

3) Deutscher Adel im Zarenreich 1700 - 1917. Institut Deutsche Adelsforschung.

4) Personendaten von hauptsächlich deutschen und baltendeutschen adeligen Einwanderern ins vorrevolutionäre Russland, Amburger Archiv, Historische Abteilung des Osteuropa-Institut, München: „von Mauberg (Wjačeslav Konstantinowič)” , Kurzvita als Deutscher i Russland. PUX, Biographie Nr. 47738.

5) Michaił Barclay de Tolly (1761-1818), feldmarszałek armii rosyjskiej pochodzenia szkockiego, minister wojny, w latach 1813-1814 dowodził armią rosyjską i pruską w kampanii przeciw Francji.

7) Elizawetpol - stolica guberni, przed podbojem Azerbejdżanu przez Rosjan nazywał się Giandża.

6) Miasto to w 1931 roku przemianowane zostało na Kalinin. Obecnie znowu nosi nazwę Twer.

8) Praca zbiorowa „Czarna księga komunizmu”, wyd. Prószyński i S-ka, Warszawa 1999, str. 114 i 115.

Powrót do początku strony